Η επιθετική συμπεριφορά κατά την παιδοψυχολόγο, έρχεται ως απόρροια των οικογενειακών σχέσεων αλλά και από άλλους παράγοντες που άφησαν το στίγμα τους στην κοινωνική ζωή της χώρας κυρίως τα δύο τελευταία χρόνια.
Συγκεκριμένα, η έλλειψη επικοινωνίας, η παραμέληση και οι κακοποιητικές συμπεριφορές στην οικογένεια, αλλά και οι συνθήκες εγκλεισμού εξαιτίας των υγειονομικών συνθηκών, είναι μερικοί από τους παράγοντες που οδήγησαν στην έξαρση του φαινομένου.
Η κα Καππάτου δίνει τα σημάδια στη συμπεριφορά των παιδιών τους που θα πρέπει να ανησυχήσουν τους γονείς και τους συμβουλεύει να είναι παρόντες στη ζωή τους, να δουλέψουν μαζί τους, ώστε να ανακόμψουν μια πορεία που μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική για τα ίδια παιδιά που ασκούν βία και επικίνδυνη για τους συνομιλίκους τους που τη δέχονται.
«Χρόνο με το χρόνο βλέπουμε να υπάρχει μια αύξηση στην επιθετική συμπεριφορά εφήβων η οποία μας απασχολούσε στο παρελθόν, ωστόσο τα τελευταία χρόνια βλέπουμε να έχει πάρει μια τεράστια διάσταση, να έχει μεταβληθεί σε ένα τσουνάμι», αναφέρει χαρακτηριστικά η κα Καππάτου δίνοντας τις διαστάσεις του προβλήματος.
«Η καραντίνα απέκοψε με βίαιο τρόπο τη ζωή των εφήβων»
Ένα από τα αίτια που προκάλεσε το κύμα βίας μεταξύ ανηλίκων, είναι οι συνθήκες εγκλεισμού λόγω υγειονομικών συνθηκών, η οποία επιβλήθηκε στους εφήβους που αποκόπηκαν με βίαιο τρόπο από τη ζωή τους:
«Πολλοί θεωρούν ότι οι επιθετικές συμπεριφορές είναι τα απόνερα της καραντίνας, της συνέπειες της οποίας βιώνομε σήμερα. Ουσιαστικά ήταν μια επιβολή στους εφήβους που αποκόπηκαν από τη ζωή τους με ένα βίαιο τρόπο. Τα τελευταία 2 χρόνια τα παιδιά έχουν βιώσει πρωτοφανείς περιορισμούς στην καθημερινότητά τους, τη ζωή και την ανάπτυξή τους», μας λέει η κα Καππάτου, επισημαίνοντας ότι τα παιδιά για μεγάλο χρονικό διάστημα «δεν πήγαιναν καν στο σχολείο που είναι ο βασικός τόπος έκφρασής τους και ήταν αναγκασμένα να είναι στο σπίτι πολλές φορές μπροστά στον υπολογιστή με ηλεκτρονικά παιχνίδια τα οποία πολλές φορές εμπεριέχουν βία ενώ η παραγωγική διαδικασία, η σχολική ζωή ήταν απούσα».
Η έλειψη επικοινωνίας στην οικογένεια
Τα αίτια της βίας ανηλίκων όμως είναι πολλά και συγκεκριμένα όπως σημειώνει η κα Καππάτου:
«Είναι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός εφήβου, είναι οι σχέσεις που έχει αναπτύξει με την οικογένεια του. Παιδιά που έχουν αναπτύξει βίαιη συμπεριφορά, έχουν αναπτύξει φτωχή σχέση με την οικογένειά τους. Σε μερικές οικογένειες, η έννοια της επικοινωνίας είναι άγνωστη. Πολλές φορές υπάρχει το στοιχείο της παραμέλησης ή και κάποιες φορές τα παιδιά έχουν βιώσει και τα ίδια κακοποίηση, με τη μορφή σωματικής τιμωρίας, ή της παραμέλησης».
«Κομβικό σημείο θεωρώ πως είναι η έλλειψη επικοινωνίας. Τα παιδιά ιδιαίτερα στην εφηβεία που βιώνουν πολλές σύμπλοκες και σύνθετες διεργασίες στον ψυχισμό τους προκειμένου να περάσουν από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωσή τους, βιώνουν πολλά νέα δεδομένα και χάνουν εκεί τον προσανατολισμό τους. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι αν δεν έχουν καλές σχέσεις με την οικογένειά τους ή αυτή είναι απούσα, τα παιδιά αισθάνονται έωλα, μετέωρα. Αισθάνονται ότι δεν ανήκουν κάπου και η ανάγκη τους να ανήκουν και να νοιώσουν ότι κάποιος τα υπολογίζει, ή τους δίνει σημασία, ή επικοινωνεί μαζί τους, είναι μεγάλη. Εύκολα λοιπόν μπαίνουν σε φάση αναζήτησης εμπειριών και συγκινήσεων».
Οι παθογένειες του συστήματος και η έλλειψη αξιών
Η κατάχρηση ουσιών ή αλκοόλ από τους εφήβους, η κακή σχολική φοίτηση, ή εγκατάλειψη του σχολείου οι συναισθηματικές δυσκολίες, διαταραχής της συμπεριφοράς τους, κατάθλιψης ή άλλων στοιχείων που έχουν μείνει αδιάγνωστα, είναι επίσης παράγοντες που ενισχύουν την επιθετική συμπεριφορά.
Το ίδιο συμβαίνει και με ένα σύστημα το οποίο όπως εξηγεί η κα Καππάτου – «δυστυχώς δεν προάγει τις αξίες, τα ιδανικά, δεν δημιουργεί κίνητρο στα παιδιά για να μπορέσουν να βαλουν δικούς στόχους και να αγωνιστούν γι΄αυτούς».
«Είναι ευθύνη όλων των μεγάλων και του σχολείου, των γονιών και της κοινωνίας. Είναι μια παθογένεια του συστήματος. Μη ξεχνάμε ότι προερχόμαστε και από μια 10ετή οικονομική κρίση. Μόλις οι οικογένειες αρχισαν να σηκώνουν κεφάλι, ξαφνικά εμφανίστηκε μια άλλη μάστιγα πολύ απρόβλεπτη, η υγειονομική κατάσταση. Ολο αυτό ανέτρεψε την πιθανή ισορροπία που είχε αρχίσει να δημιουργείται στις οικογένειες και αύξησε την ανασφάλεια. Γονείς άρχισαν να ζουν με επιδόματα, πολλά παιδιά, άρχισαν να εγκαταλείπουν την ιδέα του σχολείου, στην ατμόσφαιρα άρχισε να πλανάται μια απογοήτευση για το αύριο και γενικότερα για την αξία της μόρφωσης. Άρχισαν δηλαδή να υποβαθμίζονται βασικές αξίες».
«Οι παθογένειες που έχουμε σαν σύστημα, σαν κοινωνία αλλά και στην ίδια μας την οικογένεια, θεωρώ ότι δεν είναι ευθύνη των παιδιών αλλά είναι μια συνολική ευθύνη», αναφέρει η παιδοψυχολόγος.
Τα σημάδια της επιθετικότητας
Πολλά παιδιά που ασκούν βία, έχουν περάσει ήδη ενδείξεις με τη συμπεριφορά τους σε μικρότερες ηλικίες η οποία όμως είχε υποτιμηθεί ή αγνοηθεί από την πλευρά των γονέων, υπογραμμίζει η κα Καππάτου, αναφέροντας τα σημάδια της επιθετικής συμπεριφοράς που δεν πρέπει να αγνοήσουν οι γονείς:
«Το παιδί μπορεί να είχε δείξει μια επιθετική συμπεριοφορά, που μπορεί να εκδηλωθεί με μια έλλειψη οριοθέτησης, δυσκολία να ακολουθήσει τους κανόνες, προβλήματα στις σχέσεις με τους συνομηλίκους ή στη σχολική του φοίτηση, εκρήξεις θυμού. Αυτά αποτελούν πολύ ισχυρά καμπανάκια για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς».
«Όταν ένα παιδί μέσα στο σχολείο εκφοβίσει ή ενοχλεί τους συνομιλίκους του εμείς δεν θα πρέπει να το αγνοήσουμε, αλλά να σκεφτούμε πως μπορεί να εξελιχθεί στο μέλλον. Έχουμε σκεφτεί πως το παιδί μας που σήμερα είναι νταής και εμείς μπορεί να κρυφογελάμε ποια θα είναι η εξέλιξή του; Αυτό το παιδί ανήκει σε ομάδα υψηλότατου κινδύνου και μπορεί αργότερα να γίνει παραβατικό».
«Οι γονείς που θα πάρουν αυτές τις ενδείξεις, αρχικά πρέπει να δουν πως παρουσιάζεται αυτή η συμπεριφορά και να αντιληφθούν την μεταξύ τους σχέση γιατί σε αρκετές περιπτώσεις και οι ίδιοι λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο γι΄αυτό και δυσκολεύνται να δουν τα σημάδια. Μπορεί στην οικογένεια να υπάρχει μια επιθετικότητα, εντάσεις, ένας θυμός διάχυτος, να μην υπάρχει σταθερότητα, επικοινωνία, να μην υπάρχει σταθερή οριοθέτηση κ.λ.π», αναφέρει και συνεχίζει:
«Άρα λοιπόν το πρώτο που πρέπει να δουν είναι η δική τους συμπεριφορά. Πρέπει να έρθουμε σε επαφή με τους δασκάλους για να δούμε πως λειτουργεί το παιδί στο σχολείο όχι μόνο ως προς τα μαθήματα αλλά και ως προς τη συμπεριφορά του. Πρέπει να δουμε εμείς πως είμαστε απέναντι το παιδί μας. Το ενισχύουμε, ασχολούμαστε μζί του, είμαστε εμείς σταθεροί, έχουμε οριοθέτηση, ενθαρρύνουμε το παιδί, έχουμε διάλογο, περνάμε ποιοτικό χρόνο μαζί του, σεβόμαστε τις ανάγκες του, ικανοποιούμε τις συναισθηματικές του ανάγκες;».
«Αν δούμε ότι δυσκολευόμαστε άμεσα πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια από ειδικό γιατί δεν περνάνε μόνες τους αυτές οι συμπεριφορές. Άθελά μας με τη στάση μας τις ενισχύουμε και αν περάσει χρόνος γίνεται μετά πολύ δύσκολο να το διαχειριστεί ο γονιός με αποτέλεσμα να φθάσουμε σε πλαίσια παραβατικότητας».
«Όλα αυτά πρέπει να αρχίσουμε να τα βλέπουμε πριν την εφηβεία. Ο εκπαιδευτικός επίσης μπορεί να εντοπίσει στοιχεία που διαφέρουν από τον μέσο όρο των παιδιών της τάξης και να ενημερώσει στους γονείς. Υπάρχουν βέβαια περιπτώσεις που είτε δεν το αντιλαμβάνονται είτε το αποκρύπτουν επειδή θεωρούν ότι μπορεί να τους επιφέρει προβλήματα» αναφέρει η κα Καππάτου.
Έλλειψη υποστηρικτικών δομών στα σχολεία
Η παιδοψυχολόγος παρατηρεί όμως και τις ελλείψεις που υπάρχουν στις υποστηρικτικές δομές ψυχικής υγείας στα σχολεία αλλά και στην ειδική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, «εργαλεία» που θα μπορούσαν να βοηθήσουν αλλά και να δράσουν προληπτικά στην αντιμετώπιση επιθετικών συμπεριφορών. Εξαιρετικά χρήσιμο θα ήταν επίσης να εισαχθούν σχετικά μαθήματα στα σχολεία.
«Τα παιδιά έχουν ανάγκη μαθημάτων που έχουν να κάνουν με την ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως για παράδειγμα τη δυνατότητα επίλυσης συγκρούσεων, την καλή συνεργασία μεταξύ τους, τη σχέση των δύο φύλλων, την ισότητα, τα δικαιώματα του καθενός παιδιού, τον σεβασμό στην προσωπικοτητά του, την αποδοχή της διαφορετικότητας, την αξία της δικαιοσύνης, την αναπτυξη αξιών, της ενσυναίσθησης είναι αυτά που έγω αποκαλώ μαθήματα ζωής. Χρήσιμη επίσης θα ήταν η στελέχωση των σχολείων σε σταθερή βάση με ειδικούς επιστήμονες ψυχικής υγείας», αναφέρει τονίζοντας:
«Τα καμπανάκια έχουν χτυπήσει και πλέον υπάρχει κίνδυνος. Καλύτερα να λειτουργήσουμε σε επίπεδο πρόληψης, όσο υπάρχει χρόνος, αν θεωρήσουμε ότι υπάρχει χρόνος».
«Πρέπει να καταλάβουμε ότι τα παιδιά παιρνάνε από διάφορες αναπτυξιακές φάσεις και η εφηβεία έχει ιδιαίτερες ανάγκες. Όταν τα παιδιά κατά τη διάρκειά της διέρχονται από πολλές αλλαγές που είναι πρωτόγνωρες για αυτά και τα κάνουν αρκετές φορές να χάνουν το προσανατολισμό τους. Μέσα από τις αλλαγές αυτές, αναδύεται ο καινούργιος εαυτός τους και ο άξονάς τους που είναι η ανάπτυξη της προσωπικής τους ταυτότητας και αξίας τους. Άρα, η ανάγκη επιβεβαίωσης και του ανήκειν σε μια παρέα φίλων είναι πολύ σημαντικό κομμάτι. Σε αυτή τη συναρπαστική δοκιμασία που περνούν τα παιδιά μας, πρέπει να είμαστε παρόντες. Τα παιδιά παρότι έχουν ανάγκη να ανακαλύψουν τον εαυτό τους και να μας αποτινάξουν από πάνω τους, όταν ξέρουν ότι εμείς είμαστε εκεί, τους δημιουργούμε την ασφάλεια για να προχωρήσουν στα επόμενα βήματα προς την ανακάλυψη των εαυτών τους και των αξιών τους.
«Υπάρχει χρόνος να αποκοπούν αυτές οι συμπεριφορές αν οι γονείς δουλέψουν μαζί με τα παιδιά τους. Πρέπει να γίνει μια συλλογική προσπάθεια από όλους μας, αλλά μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Χρειάζεται σωστός σχεδιασμός και στρατηγική που σαν γονείς μπορούμε να εφαρμόσουμε στη δική μας την οικογένεια», καταλήγει η κα Καππάτου.
cnn.gr
