Τουρκικό «μήνυμα» με παραβιάσεις και παραβάσεις στο Αιγαίο: Η πρόσφατη κλιμάκωση και η ισορροπία ισχύος στους αιθέρες

Η εικόνα των τελευταίων ημερών πάνω από το Αιγαίο θυμίζει κάτι γνώριμο αφού η Τουρκία με παραβιάσεις και παραβάσεις «δοκιμάζει» ξανά τα όρια, μετρά αντιδράσεις, ανεβάζει σταδιακά ένταση και επαναφέρει το μοτίβο που για χρόνια αποτελούσε καθημερινότητα.

Η Τουρκία επιστρέφει στο Αιγαίο με τακτικές παραβιάσεις εθνικού εναέριου χώρου και παραβάσεις του FIR Αθηνών στο Αιγαίο, όχι απαραίτητα με το μαζικό «σφυροκόπημα» άλλων περιόδων, αλλά με μια κλιμάκωση που έχει όλα τα βασικά συστατικά.

Δηλαδή με F-16 σε ρόλο αιχμής, αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας και επιτήρησης που «γράφουν» αριθμούς και συχνότερα UAV που λειτουργούν ως εργαλείο πίεσης χαμηλότερου ρίσκου αλλά υψηλής επιχειρησιακής χρησιμότητας. Το σύνθημα ότι κάτι αλλάζει δεν είναι θεωρητικό.

Αντιθέτως, είναι καταγεγραμμένο στα ημερήσια στοιχεία, στα επεισόδια αναχαίτισης και κυρίως – στο γεγονός ότι καταγράφηκε έπειτα από σχεδόν τρία χρόνια εμπλοκή σε χρονικό σημείο που το δόγμα των «ήρεμων νερών» υποτίθεται ότι κρατούσε χαμηλά το θερμόμετρο.

Με άλλα λόγια, η Άγκυρα δείχνει πως μπορεί να επιστρέψει σε μια «κανονικότητα έντασης» όποτε το κρίνει χρήσιμο, με τρόπο κλιμακωτό και ελεγχόμενο.

Παραβάσεις και παραβιάσεις

Στην καταγραφή χρησιμοποιούνται δύο διαφορετικές κατηγορίες οι οποίες συχνά δεν γίνονται κατανοητές στη δημόσια συζήτηση αλλά έχουν ξεχωριστό επιχειρησιακό βάρος:

• Παραβάσεις Κανόνων Εναέριας Κυκλοφορίας (στο FIR Αθηνών): αφορά κινήσεις αεροσκαφών χωρίς συμμόρφωση με τους κανόνες εναέριας κυκλοφορίας (π.χ. χωρίς σχέδιο πτήσης, χωρίς επικοινωνία, χωρίς τήρηση διαδικασιών). Είναι η «γκρίζα» καθημερινότητα αμφισβήτησης στο επίπεδο του FIR.
• Παραβιάσεις Εθνικού Εναέριου Χώρου (ΕΕΧ): αφορά είσοδο στον ελληνικό εναέριο χώρο που ορίζεται από την Αθήνα στα 10 μίλια. Είναι το «κόκκινο» επιχειρησιακό επίπεδο που ενεργοποιεί αλυσίδα αναγνωρίσεων/αναχαιτίσεων και ανεβάζει κατακόρυφα το ρίσκο ατυχήματος ή επεισοδίου.

Η διαφορά είναι κρίσιμη, καθώς οι παραβάσεις δείχνουν συστηματική πίεση και αμφισβήτηση διαδικασιών και δικαιοδοσίας, ενώ οι παραβιάσεις δείχνουν ανοιχτή επιθετική πρακτική που παράγει επικινδυνότητα.

Τα στοιχεία των τελευταίων ημερών

• Παρασκευή 19/12: επανεμφάνιση εμπλοκής και «σκληρό» σήμα με μαχητικά

Την περασμένη Παρασκευή καταγράφηκε το πιο ηχηρό μήνυμα. Ο συνδυασμός  περιλάμβανε τουρκικά μαχητικά F-16 (σε σχηματισμούς), αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας ATR-72 και UAV. Καταγράφηκαν παραβάσεις στο FIR Αθηνών, παραβιάσεις ΕΕΧ και – το σημαντικότερο – εμπλοκή. Η εμπλοκή είναι το σημείο που μετατρέπει μια «ρουτίνα» αναχαίτισης σε σκηνικό υψηλού ρίσκου: ανεβάζει ένταση, συμπιέζει χρόνους απόφασης και αυξάνει την πιθανότητα λάθους.

Το επιχειρησιακό μήνυμα είναι καθαρό: η Άγκυρα δεν αρκείται στο «να περνά» και να προκαλεί σε επίπεδο διαδικασιών. Θέλει να θυμίσει ότι μπορεί να οδηγήσει το παιχνίδι και σε πιο επικίνδυνα μονοπάτια.

• Δευτέρα 22/12: το κλασικό δίδυμο F-16 + ATR-72 και συνέχιση των παραβιάσεων

Δύο ημέρες μετά, το μοτίβο συνεχίστηκε με οπλισμένα F-16 και ATR-72. Οι κινήσεις στο FIR και οι είσοδοι σε ΕΕΧ συνέχισαν να παράγουν πίεση. Εδώ βλέπουμε την «παλιά συνταγή» της τουρκικής τακτικής:

– Τα F-16 προσδίδουν το μήνυμα ισχύος, φέρνοντας στο πεδίο την πιο επιθετική διάσταση.
– Το ATR-72 λειτουργεί ως εργαλείο επιτήρησης/συλλογής εικόνας και ταυτόχρονα ως πλατφόρμα που μπορεί να «γράφει» παραβιάσεις σε επανάληψη, κρατώντας ρυθμό πίεσης.

• Τετάρτη  24/12: ATR-72 και UAV – 4 παραβάσεις, 3 παραβιάσεις

Η εικόνα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί ο συνδυασμός είναι «χαμηλότερου θορύβου», ρουτίνας με άλλα λόγια αλλά και πάλι ουσιαστικό: 1 ATR-72 και 1 UAV.

Παραβάσεις (FIR Αθηνών): 4
– 2 παραβάσεις από το ATR-72
– 2 παραβάσεις από το UAV
Παραβιάσεις ΕΕΧ: 3
– και οι 3 από το UAV

Το UAV πλέον δεν είναι «συμπληρωματικό», αλλά  βασικός φορέας παραβάσεων FIR Αθηνών και παραβιάσεων ΕΕΧ. Δηλαδή, η Τουρκία αξιοποιεί την «ασύμμετρη» παρουσία UAV για να κρατά πίεση και να επιτυγχάνει είσοδο σε ΕΕΧ με μειωμένο πολιτικό και διπλωματικό κόστος σε σχέση με μαχητικά, αλλά με πραγματική επιχειρησιακή αξία (επιτήρηση, καταγραφή αντιδράσεων, μέτρηση χρόνων απόκρισης).

Από την κορύφωση στην κάμψη και πλέον σε επαναφορά

Η περίοδος 2018–2022 χαρακτηρίστηκε από έντονη τριβή, με χρονιές όπου οι παραβιάσεις έφτασαν σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα. Στη συνέχεια ήρθε μια φάση αισθητής αποκλιμάκωσης, που κράτησε σε μεγάλο βαθμό το 2023 και σε πολλά διαστήματα του 2024.

Το 2025, όμως, αρχίζει να φαίνεται μια «επιστροφή» – όχι απαραίτητα με τα μεγέθη των δύσκολων χρόνων, αλλά με σαφή τάση επαναφοράς της πίεσης ως εργαλείου.

Το σημαντικό δεν είναι μόνο ο αριθμός αλλά  η ποιότητα και ο τρόπος:

• Επανεμφάνιση εμπλοκής.
• Ένοπλη διάσταση όπου κρίνεται σκόπιμο.
• Αυξημένη αξιοποίηση ATR-72 για επιτήρηση/συλλογή εικόνας.
• Και πλέον, UAV ως φορέας παραβιάσεων.

Αν βάλουμε σε σειρά τα συγκεντρωτικά στοιχεία των τελευταίων ετών, φαίνεται ξεκάθαρα ένα «βουνό» έντασης που κορυφώνεται στο 2022 και μετά… μια απότομη αλλαγή καμπύλης.

Συγκεντρωτικά ανά έτος

· 2018: Παραβάσεις ΚΕΚ 1401, Παραβιάσεις ΕΕΧ 3705, Οπλισμένοι σχηματισμοί 196, Εμπλοκές 128, Υπερπτήσεις 47, Σύνολο α/φ 1775

· 2019: Παραβάσεις ΚΕΚ 1783, Παραβιάσεις ΕΕΧ 4813, Οπλισμένοι σχηματισμοί 344, Εμπλοκές 383, Υπερπτήσεις 124, Σύνολο α/φ 2224

· 2020: Παραβάσεις ΚΕΚ 1785, Παραβιάσεις ΕΕΧ 4605, Οπλισμένοι σχηματισμοί 324, Εμπλοκές 423, Υπερπτήσεις 376, Σύνολο α/φ 2068

· 2021: Παραβάσεις ΚΕΚ 1137, Παραβιάσεις ΕΕΧ 2744, Οπλισμένοι σχηματισμοί 126, Εμπλοκές 145, Υπερπτήσεις 48, Σύνολο α/φ 1314

· 2022: Παραβάσεις ΚΕΚ 2286, Παραβιάσεις ΕΕΧ 11258, Οπλισμένοι σχηματισμοί 282, Εμπλοκές 333, Υπερπτήσεις 234, Σύνολο α/φ 2758

· 2023: Παραβάσεις ΚΕΚ 334, Παραβιάσεις ΕΕΧ 1172, Οπλισμένοι σχηματισμοί 74, Εμπλοκές 87, Υπερπτήσεις 21, Σύνολο α/φ 432

2024 – 2025: η «χαμηλή πτήση» της έντασης, με τάση μικρής επαναφοράς

· Για το 2024, από τα διαθέσιμα συγκεντρωτικά αποσπάσματα προκύπτει σύνολο 301 με σαφώς περιορισμένη δραστηριότητα σε σχέση με την προ του 2023 περίοδο.

· Για το 2025, εμφανίζεται σύνολο Παραβάσεων ΚΕΚ 664 και Παραβιάσεων ΕΕΧ 189, μαζί με χαμηλούς δείκτες σε επιμέρους κατηγορίες και σύνολο αεροσκαφών 334.

Τι αλλάζει τώρα και γιατί η Άγκυρα αυξάνει την πίεση

1) Μετατόπιση μέρους της πίεσης στα UAV

Τα UAV δίνουν τρία πλεονεκτήματα:

• Σταθερή παρουσία με λιγότερες απαιτήσεις και μικρότερο ρίσκο κλιμάκωσης από μαχητικά.
• Επιχειρησιακή συλλογή (εικόνα, μοτίβα αντίδρασης, χρόνοι scramble/αναχαίτισης).
• Ευελιξία στο «μήνυμα»: μπορεί να ανεβοκατεβάζει ένταση χωρίς να «εκτεθεί» με μαχητικά σε κάθε επεισόδιο.

Η καταγραφή, με τις παραβιάσεις να προέρχονται αποκλειστικά από UAV, δείχνει ακριβώς αυτή τη λογική.

2) Συνδυασμός πλατφορμών για «υβριδική» πίεση

Το ATR-72 δεν είναι απλώς ένας τύπος «ακίνδυνου» αεροσκάφους. Είναι πλατφόρμα που ενισχύει τη συνολική εικόνα επιτήρησης και συνοδεύει τη στρατηγική «παρουσίας». Σε μια μέρα που δεν εμφανίζονται μαχητικά, το δίδυμο ATR-72 + UAV αρκεί για να κρατήσει «υπογραφή» και να δημιουργήσει επιχειρησιακή υποχρέωση στην ελληνική πλευρά.

3) Σταδιακή επιστροφή, όχι απότομη κορύφωση

Η Τουρκία φαίνεται να επιλέγει «κλιμακωτή επιστροφή» στις παλιές πρακτικές:

• δοκιμάζει αντιδράσεις,
• παρακολουθεί διπλωματικές/πολιτικές επιπτώσεις,
• κρατά τη δυνατότητα είτε να «πατήσει γκάζι» είτε να «πατήσει φρένο» ανάλογα με τη συγκυρία.

Οι συσχετισμοί αεροπορικής ισχύος Ελλάδας – Τουρκίας

Η σύγκριση δεν είναι απλή αριθμητική. Στο Αιγαίο μετράνε:

• Η ποιότητα του στόλου και των όπλων

Η Ελλάδα έχει επενδύσει σε ποιοτικά πλεονεκτήματα που «γράφουν» σε πραγματικές αναχαιτίσεις: καλύτερα ραντάρ/αισθητήρες, καλύτερη εικόνα τακτικής κατάστασης, και δυνατότητα εμπλοκής σε μεγαλύτερες αποστάσεις όταν απαιτείται.

• Η δικτυοκεντρική εικόνα και η διαλειτουργικότητα

Ποιος «βλέπει» πρώτος και ποιος μοιράζει δεδομένα γρηγορότερα. Αυτό συχνά κρίνει την αναχαίτιση πριν φτάσει στην εμπλοκή.

• Οι διαθεσιμότητες και ο ρυθμός εξόδων

Η «βιομηχανία αναχαιτίσεων» είναι πόλεμος φθοράς: ώρες πτήσης, καύσιμα, συντήρηση, προσωπικό. Όσο αυξάνει η ένταση, τόσο αυξάνει η πίεση στη διατήρηση υψηλής ετοιμότητας.

• Η εμπειρία αναχαίτισης

Η Πολεμική Αεροπορία έχει δεκαετίες καθημερινής εμπειρίας σε περιβάλλον υψηλού ρίσκου – κάτι που δεν αντικαθίσταται εύκολα, ούτε «αγοράζεται».

• UAV ως πολλαπλασιαστής ισχύος

Η Τουρκία έχει χτίσει σημαντικό αποτύπωμα στα UAV. Στο Αιγαίο, αυτό μεταφράζεται σε επιτήρηση, παρουσία, συλλογή και δυνατότητα να προκαλεί χωρίς να «καίει» πάντα ώρες μαχητικών. Σήμερα αυτό αποτυπώνεται καθαρά: το UAV είναι ο φορέας των παραβάσεων στο FIR και των παραβιάσεων στον ΕΕΧ.

Το μήνυμα των τελευταίων ημερών είναι σαφές, καθώς η Τουρκία επαναφέρει σταδιακά το παλιό πλαίσιο πίεσης στο Αιγαίο. Η διαφορά είναι ότι πλέον δεν στηρίζεται αποκλειστικά στο «βαρύ» αποτύπωμα των μαχητικών. Αξιοποιεί πιο συστηματικά UAV για να διατηρεί την πίεση, να παράγει παραβιάσεις, να δοκιμάζει αντιδράσεις με μικρότερο κόστος και ρίσκο, αλλά κυρίως να κρατά ανοιχτές τις διεκδικήσεις της.

Η εικόνα με ATR-72 και UAV δείχνει ακριβώς αυτή τη μετατόπιση. Είναι μια «χαμηλού θορύβου» κίνηση, αλλά υψηλής σημασίας, γιατί υποδεικνύει τον τρόπο που η Άγκυρα μπορεί να επαναφέρει την ένταση χωρίς να εμφανίζει κάθε μέρα μαχητικά.

Το αν θα πρόκειται για παροδικό κύμα ή για πιο σταθερή επιστροφή σε περίοδο υψηλής τριβής, θα κριθεί από το αν θα δούμε ξανά συχνά:

• επανάληψη εμπλοκών,
• συστηματική ένοπλη παρουσία και
• μεγαλύτερη συχνότητα παραβιάσεων ΕΕΧ, είτε από μαχητικά είτε – όλο και περισσότερο – από UAV.

Πηγή: OnAlert.gr – Ρεπορτάζ: Κώστας Σαρικάς