Η κοινωνική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να κατανοούμε και να χειριζόμαστε αποτελεσματικά τις κοινωνικές καταστάσεις. Έτσι, περιλαμβάνει την κατανόηση των συναισθημάτων, των ενεργειών και των κινήτρων τόσο του εαυτού μας όσο και των άλλων. Αναπτύσσεται μέσω της εμπειρίας και συχνά περιγράφεται ως τακτ ή κοινή λογική. Τα χαρακτηριστικά της είναι οι ισχυρές επικοινωνιακές δεξιότητες, η ενσυναίσθηση, η επίγνωση της κατάστασης και η ικανότητα να δημιουργούμε, αλλά και να διατηρούμε σχέσεις.
Συγκεκριμένα, τα βασικά στοιχεία της είναι:
- Η κοινωνική εκφραστικότητα, η ικανότητα δηλαδή να επικοινωνούμε αποτελεσματικά μέσω λεκτικών και μη λεκτικών ενδείξεων, όπως η γλώσσα του σώματος και ο τόνος της φωνής.
- Η κοινωνική γνώση, που αφορά την κατανόηση των κοινωνικών ρόλων, κανόνων και προτύπων, η οποία επιτρέπει στα άτομα να συμπεριφέρονται κατάλληλα σε διαφορετικές καταστάσεις.
- Η συναισθηματική και κοινωνική ενσυναίσθηση, η ικανότητα να κατανοούμε και να ανταποκρινόμαστε στα συναισθήματα των άλλων – συχνά περιγράφεται ως η ικανότητα να «βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση του άλλου».
- Η ικανότητα να ακούμε ενεργά και να καταφέρνουμε να αντανακλούμε αυτό που καταλαβαίνουμε κάνοντας το συνομιλητή μας να αισθάνεται ότι τον ακούν.
- Η αυτογνωσία, η ικανότητα να κατανοούμε τα δικά μας συναισθήματα και το πώς αυτά επηρεάζουν τις ενέργειές μας και τις αλληλεπιδράσεις μας με τους άλλους.
- Η κατανόηση του τι κάνει τους άλλους να πετάγονται από τη θέση τους κάθε φορά. Να είμαστε δηλαδή συντονισμένοι με τη συμπεριφορά των άλλων και σε θέση να κατανοούμε τις περιστάσεις τους, ώστε να καταλαβαίνουμε από πού προέρχονται οι συμπεριφορές τους.
- Η κοινωνική αυτοαποτελεσματικότητα, που σημαίνει να αισθανόμαστε άνετα με τους άλλους και να έχουμε αυτοπεποίθηση για την ικανότητά μας να αλληλεπιδρούμε μαζί τους.
Οι άνθρωποι με ανεπτυγμένη κοινωνική νοημοσύνη ενδιαφέρονται και μπορούν να διαχειριστούν την εντύπωση που προκαλούν στους άλλους. Ασχολούνται με την επικίνδυνη τέχνη της διαχείρισης εντυπώσεων, η οποία είναι μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της διαχείρισης και του ελέγχου της εικόνας που παρουσιάζουμε και του να είμαστε αυθεντικοί αφήνοντας τους άλλους να δουν τον πραγματικό μας εαυτό. Αυτό είναι ίσως το πιο περίπλοκο στοιχείο της κοινωνικής νοημοσύνης.
Πώς διαφέρει από τη συναισθηματική νοημοσύνη
Η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) εστιάζει στην κατανόηση και τη διαχείριση των δικών μας συναισθημάτων, καθώς και στην αναγνώριση και την επίδραση στα συναισθήματα των άλλων. Από την άλλη πλευρά, η κοινωνική νοημοσύνη (SI) εστιάζει συγκεκριμένα στην ικανότητα να κατανοούμε και να χειριζόμαστε τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Φυσικά, βασίζεται στη συναισθηματική, αλλά έχει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής των κοινωνικών δεξιοτήτων.
Πώς μπορούμε να την αναπτύξουμε
Η απόκτηση και η καλλιέργεια της κοινωνικής νοημοσύνης δεν είναι ένα απλό εγχείρημα που επιτυγχάνεται χωρίς καμία προσπάθεια. Αντίθετα, για να την αποκτήσουμε, είναι απαραίτητη η σκληρή δουλειά. Κατ’ αρχάς θα πρέπει να ξεκινήσουμε αφιερώνοντας μεγαλύτερη προσοχή στον κόσμο γύρω μας και να φροντίζουμε να παρατηρούμε τους ανθρώπους δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στις λεπτές μη λεκτικές ενδείξεις στον τόνο της φωνής τους, στις εκφράσεις του προσώπου τους, στις κινήσεις τους και στη στάση του σώματός τους.
Πολύ σημαντικό είναι να προσπαθήσουμε να γίνουμε καλύτεροι ομιλητές ή συνομιλητές. Θα πρέπει να εξασκηθούμε στο να ανοίγουμε μικρές συζητήσεις, για παράδειγμα ακόμα και με αγνώστους στην ουρά για το ταμείο ή στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Ειδικά αν επιδιώκουμε να κάνουμε τη συζήτηση ενδιαφέρουσα και κοινωνικά ικανοποιητική εκατέρωθεν, θα δουλέψουμε τις δεξιότητές μας στη συνομιλία.
Είναι επίσης σκόπιμο να προσπαθήσουμε να γίνουμε πιο αποτελεσματικοί ακροατές, μέσω της λεγόμενης «ενεργητικής ακρόασης», όπου επαναλαμβάνουμε αυτό που πιστεύουμε ότι είπε ο ομιλητής, προκειμένου να διασφαλίσουμε τη σαφή κατανόηση. Το πιο σημαντικό είναι να μελετήσουμε τις κοινωνικές καταστάσεις και τη δική μας συμπεριφορά μέσα σε αυτές, με στόχο να μάθουμε από τις κοινωνικές μας επιτυχίες και αποτυχίες. Πολλοί άνθρωποι παρατηρούν ότι τους έχει βοηθήσει το να κάνουν μαθήματα υποκριτικής ή αυτοσχεδιασμού. Το να παίζουμε ρόλους ή το να επινοούμε συνομιλίες «αυθόρμητα» είναι καλές στρατηγικές για την ανάπτυξη της συναισθηματικής και, κυρίως, της κοινωνικής νοημοσύνης.
Γιατί είναι σημαντική
Φαίνεται ότι τα άτομα με υψηλότερη κοινωνική νοημοσύνη τείνουν να είναι πιο αισιόδοξα και ικανοποιημένα με τη ζωή τους. Επίσης, η κοινωνική νοημοσύνη είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για την ηγεσία και την επιτυχία σε επαγγελματικά περιβάλλοντα, συχνά περισσότερο από το IQ ή τις τεχνικές δεξιότητες μόνο. Τέλος, παίζει καταλυτικό ρόλο στην προσαρμοστικότητα καθώς μας βοηθά να εγκλιματιστούμε σε νέα και σύνθετα κοινωνικά πεδία.
Ευχαριστούμε τη Μαρία Ζούμπα, κοινωνιολόγο, συστημική οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια ατόμου, ζεύγους και ομάδας, για τη συνεργασία.
vita.gr
