Τον Ιούλιο του 2025, τα δικαστήρια της Ουγκάντας απέρριψαν την προσφυγή που αμφισβητούσε τη νομιμότητα της πολυγαμίας, επικαλούμενα την προστασία της θρησκευτικής και πολιτισμικής ελευθερίας. Για πολλούς ειδικούς, η απόφαση αυτή θεωρήθηκε ένα ακόμα βήμα προς τα πίσω στην προσπάθεια δημιουργίας πιο ισότιμων κοινωνιών.
Όμως, μια σειρά νέων ερευνών έρχονται να ανατρέψουν όσα γνωρίζαμε έως τώρα για την πολυγυνία – δηλαδή τη μορφή πολυγαμίας όπου ένας άνδρας έχει πολλές συζύγους.
Η εικόνα δεν είναι τόσο απλή
Παραδοσιακά, η πολυγυνία θεωρείται «επιζήμια πρακτική» για τις γυναίκες και τους φτωχότερους άνδρες, καθώς –όπως υποστηρίζουν οι επικριτές της– αποκλείει πολλούς άνδρες από τον γάμο και διαιρεί τον πλούτο ανάμεσα σε περισσότερα άτομα.
Η πολιτική επιστήμονας Ρόουζ ΜακΝτέρμοτ έχει χαρακτηρίσει την ανδρική πολυγαμία ως κάτι «κακό», ενώ ο ανθρωπολόγος Τζόζεφ Χένριχ υποστηρίζει ότι η απόρριψή της από τον χριστιανισμό αποτέλεσε κλειδί της δυτικής ευημερίας.
Ωστόσο, τρεις νέες μελέτες που δημοσιεύθηκαν μέσα στο 2025 –και βασίζονται σε δεδομένα άνω των 84 εκατομμυρίων ανθρώπων από 30 χώρες– καταλήγουν στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα.
Η πολυγαμία δεν αφήνει άνδρες «εκτός αγοράς γάμου»
Μια από αυτές, που δημοσιεύθηκε στα Proceedings of the National Academy of Sciences τον Οκτώβριο του 2025, αποδεικνύει ότι η πολυγυνία δεν μειώνει τις πιθανότητες των ανδρών να παντρευτούν – αλλά σε αρκετές περιπτώσεις τις αυξάνει.
Η μελέτη, των ερευνητών Χάμπτον Γκάντι, Ρεμπέκα Σίαρ και Λόρα Φορτουνάτο, βασίστηκε σε απογραφικά στοιχεία από την Αφρική, την Ασία, την Ωκεανία και ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες του 1880, όταν η ανδρική πολυγαμία ήταν αποδεκτή σε ορισμένες κοινότητες Μορμόνων.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι σε σχεδόν τις μισές χώρες, όσο πιο διαδεδομένη είναι η πολυγυνία, τόσο μικρότερος είναι ο αριθμός των ανύπαντρων ανδρών.
Αυτό οφείλεται σε δημογραφικούς παράγοντες: οι γυναίκες ζουν περισσότερο, οι άνδρες παντρεύονται νεότερες γυναίκες και οι πληθυσμοί σε πολλές χώρες της Αφρικής αυξάνονται ραγδαία, δημιουργώντας πλεόνασμα γυναικών στον πληθυσμό.
Ακόμη και στην περίπτωση των Μορμόνων, οι ερευνητές παρατήρησαν λιγότερους ανύπαντρους άνδρες σε περιοχές με υψηλή συχνότητα πολυγυνίας – κάτι που αποδίδουν στις ισχυρές κοινωνικές νόρμες υπέρ του γάμου και της τεκνοποίησης.
Η οικονομική διάσταση και τα παιδιά
Το δεύτερο επιχείρημα αφορά την οικονομική ανισότητα: ότι δηλαδή η ανδρική πολυγαμία «μοιράζει» τον πλούτο ενός άνδρα σε περισσότερα στόματα.
Ωστόσο, οι νέες μελέτες δείχνουν ότι αυτή η εικόνα δεν ισχύει πάντα.
Έρευνες στην Τανζανία δείχνουν ότι, αν και τα πολυγυνικά χωριά είναι πιο φτωχά συνολικά, οι ίδιες οι πολυγυνικές οικογένειες είναι συχνά πλουσιότερες από τις μονογαμικές, ενώ τα παιδιά τους δεν εμφανίζουν υστέρηση στην υγεία ή στην εκπαίδευση.
Η εξήγηση βρίσκεται στη λεγόμενη θεωρία του «ορίου πολυγυνίας»: όταν οι γυναίκες έχουν δικαίωμα επιλογής, προτιμούν να μοιραστούν έναν οικονομικά εύπορο σύζυγο, εφόσον αυτό εξασφαλίζει σταθερότητα και πόρους.
Πολυγυνία και ανθεκτικότητα στην κρίση
Μια τρίτη μελέτη, που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2025 από τον οικονομολόγο Σιλβαίν Ντέσι και συνεργάτες του, εξετάζει τον ρόλο της πολυγυνίας σε περιόδους φυσικών καταστροφών στο Μάλι.
Αναλύοντας στοιχεία από 4.000 αγροτικά νοικοκυριά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι σε χωριά όπου η πολυγυνία είναι συχνή, οι επιπτώσεις των ξηρασιών στις σοδειές είναι πολύ μικρότερες.
Ο λόγος είναι κοινωνικός: οι πολλαπλές σύζυγοι προέρχονται από διαφορετικές οικογένειες και χωριά, δημιουργώντας εκτενή δίκτυα συγγένειας. Σε δύσκολες περιόδους, οι συγγενείς αυτοί μπορούν να προσφέρουν τρόφιμα, εργασία ή οικονομική στήριξη – ενισχύοντας την ανθεκτικότητα ολόκληρης της κοινότητας.
Ούτε «αθώα» ούτε απόλυτα επιζήμια
Φυσικά, η πολυγυνία παραμένει άνιση πρακτική που ευνοεί τους άνδρες και συνδέεται με πατριαρχικά πρότυπα. Μάλιστα, πολλές μελέτες καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας σε πολυγυνικούς γάμους.
Σε ορισμένες κοινωνίες, λειτουργεί ως μηχανισμός αλληλεγγύης και προστασίας σε περιόδους κρίσης.
Όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν αποτελεί από μόνη της πηγή κοινωνικής αστάθειας. Σε ορισμένα πλαίσια, μάλιστα, φαίνεται να προσφέρει πραγματικά πλεονεκτήματα, ιδίως σε κοινωνίες όπου οι γυναίκες έχουν περιορισμένες εναλλακτικές για κοινωνική και οικονομική ασφάλεια.
Η συζήτηση, καταλήγουν οι ερευνητές, χρειάζεται λιγότερη ηθική φόρτιση και περισσότερα δεδομένα.
Οι απλουστευτικές αφηγήσεις περί «βλαβερής πολυγυνίας» μπορεί να είναι εύπεπτες, αλλά συχνά ενισχύουν στερεότυπα δυτικής ανωτερότητας και υπονομεύουν τις προσπάθειες για πιο στοχευμένες πολιτικές υγείας και ισότητας.
*Mε πληροφορίες απο: Τhe Conversation
vita.gr
