Οι γιορτές συνοδεύονται από υψηλές προσδοκίες: το ιδανικό σπίτι, τα τέλεια δώρα, το άψογο γιορτινό τραπέζι, η πιστή τήρηση όλων των παραδόσεων. Παρότι οι χριστουγεννιάτικες συναντήσεις μπορούν να γεμίσουν χαρά και σύνδεση, ο υπερβολικός προγραμματισμός συχνά μεταμορφώνει αυτή την περίοδο σε πηγή άγχους. Έρευνες τα τελευταία χρόνια δείχνουν ότι η πίεση για «τέλειες γιορτές» συνδέεται με αυξημένη ψυχική εξάντληση, αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης και χαμηλότερη ικανοποίηση από τις πραγματικές στιγμές της καθημερινότητας. Φαίνεται ότι κάπου χάσαμε το νόημα…
Οι ψυχολόγοι περιγράφουν το φαινόμενο ως holiday stress paradox: ενώ οι γιορτές έχουν στόχο τη χαρά, η επιθυμία για να ταιριάξουν όλα στην ιδανική εικόνα οδηγεί πολλούς ανθρώπους στη διαρκή υπερφόρτωση. Πρόκειται για μια κατάσταση που σχετίζεται με δύο βασικούς παράγοντες: τις κοινωνικές προσδοκίες και τον υπερπρογραμματισμό. Έρευνες σε Ευρώπη και ΗΠΑ έχουν δείξει ότι το 60–70% των ενηλίκων δηλώνει πως οι γιορτές τους προκαλούν στρες, με κυριότερες αιτίες τις υποχρεώσεις, τα οικονομικά βάρη και τον χρόνο που λείπει.
Ωστόσο, η επιστήμη της συμπεριφοράς προσφέρει λύσεις. Μικρές αλλαγές στον τρόπο που οργανώνουμε, σκεφτόμαστε και μοιραζόμαστε τις γιορτινές ευθύνες μπορούν να μειώσουν σημαντικά το άγχος και να επαναφέρουν την αίσθηση νοήματος.
Διαλέξτε ποιες παραδόσεις έχουν νόημα για εσάς
Οι παραδόσεις λειτουργούν ως «άγκυρες» που ενισχύουν τη συνέχεια, την ταυτότητα και τη σύνδεση με τους ανθρώπους μας. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι όταν οι παραδόσεις γίνονται υποχρεωτικές, αυξάνουν αντί να μειώνουν το άγχος. Μελέτες έχουν δείξει ότι η προσπάθεια τήρησης πολλών παραδόσεων οδηγεί σε γνωστική και συναισθηματική κόπωση.
Η πιο αποτελεσματική στρατηγική είναι η επιλογή: ποιες 2–3 παραδόσεις πραγματικά σας δίνουν χαρά; Ποιες σας εξουθενώνουν ή δεν αντικατοπτρίζουν πια την παρούσα ζωή σας;
«Πετάξτε» την ανάγκη για τελειότητα
Το ιδεώδες των «τέλειων γιορτών» συνδέεται άμεσα με το κοινωνικό φαινόμενο της social comparison, δηλαδή τη σύγκριση με εικόνες που βλέπουμε στα social media ή σε διαφημίσεις. Μελέτες έχουν βρει ότι οι υψηλές προσδοκίες τελειότητας αυξάνουν τα επίπεδα άγχους κατά την εορταστική περίοδο και μειώνουν την απόλαυση των πραγματικών στιγμών.
Η απελευθέρωση από την τελειότητα δεν σημαίνει αδιαφορία, σημαίνει ρεαλιστικότητα. Οι ειδικοί στην ψυχολογία της ευημερίας σημειώνουν ότι όταν οι άνθρωποι επιλέγουν 3–5 πράγματα που έχουν πραγματική προτεραιότητα, αναφέρουν μεγαλύτερη ικανοποίηση και μειωμένο άγχος στο τέλος της περιόδου.
Μοιραστείτε τις ευθύνες, η συνεργασία μειώνει το άγχος
Έρευνες για την οικογενειακή δυναμική δείχνουν ότι το μοίρασμα εργασιών, ειδικά σε περιόδους αυξημένων υποχρεώσεων, μειώνει την ψυχική φόρτιση έως και 40%. Το να επιτρέψετε σε άλλους να βοηθήσουν –στο μαγείρεμα, στις αγορές, στη διακόσμηση– ενισχύει την αίσθηση συμμετοχής και αποφορτίζει αποτελεσματικά τον οργανωτή της οικογένειας.
Επιπλέον, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι άνθρωποι νιώθουν περισσότερη απόλαυση όταν συμβάλλουν στην προετοιμασία. Δεν έχει σημασία αν το αποτέλεσμα δεν είναι «τέλειο». Αυτό που ενισχύει τη διάθεση είναι η κοινή εμπειρία.
Προγραμματίστε συνειδητά ελεύθερο χρόνο
Η νευροεπιστήμη δείχνει ότι τα διαλείμματα ενεργοποιούν το default mode network του εγκεφάλου, μια λειτουργία που συνδέεται με τη δημιουργικότητα, την επεξεργασία συναισθημάτων και την ψυχική ανανέωση.
Η ευγνωμοσύνη λειτουργεί σαν «νοητικός επαναπροσανατολισμός»: εκπαιδεύει τον εγκέφαλο να δίνει προσοχή και νόημα στα θετικά ερεθίσματα.
vita.gr
