Φανταστείτε ότι ακούτε έναν ήχο που κάποτε σήμαινε κίνδυνο. Τι θα συμβεί; Ίσωε το σώμα σας τεντώνεται, ακόμα κι αν γνωρίζετε ότι δεν υπάρχει πλέον απειλή. Αυτή είναι η δύναμη της μάθησης του φόβου. Και αυτή τη λειτουργία του εγκεφάλου είναι που εξετάζει πρόσφατη έρευνα, η οποιά δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Human Behaviour.
Για να απελευθερωθούμε, λοιπόν, από τον φόβο, πρέπει να στοχέυσουμε στην «εξάλειψή» του. Ο όρος «εξάλειψη» (extinction) είναι η προσπάθεια να αναιρεθεί αυτή η μάθηση, αντικαθιστώντας την με τη γνώση ότι το ερέθισμα δεν είναι πια επικίνδυνο. Στην πρόσφατη, λοιπόν, μελέτη, ασθενείς με εμφυτευμένα ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο παρακολούθησαν εικόνες που συνδέονταν με μια δυσάρεστη κραυγή. Αργότερα, οι συνδέσεις άλλαξαν. Δηλαδή μια «επικίνδυνη» εικόνα έγινε ασφαλής.
Με αυτόν τον τρόπο, οι επιστήμονες παρακολούθησαν πώς ο εγκέφαλος ξαναγράφει τον εαυτό του κατά τη διάρκεια της εξάλειψης. Η περιοχή του εγκεφάλου που επηρεάζεται από τις απειλές δεν σίγησε, αλλά παρήγαγε ρυθμούς που σήμαιναν ασφάλεια. Άλλες εγκεφαλικές περιοχές, όπως ο ιππόκαμπος και ο κροταφικός φλοιός, σταθεροποίησαν τις μνήμες των εικόνων, ενώ ο προμετωπιαίος φλοιός παρακολουθούσε το πλαίσιο στο οποίο εμφανίστηκαν.
Με απλά λόγια, ο φόβος δεν διαγράφηκε, αλλά φαίνεται πως αντικαταστάθηκε από ένα νέο σήμα ασφάλειας!
Σχέση φόβου με το περιβάλλον, τι έδειξε η έρευνα
Η δυνατότητα για «εξάλειψη» εξαρτάται έντονα από το περιβάλλον. Αν κάποιος μάθει ότι μια φοβική κατάσταση είναι ασφαλής μόνο σε έναν συγκεκριμένο χώρο, μπορεί να αμφιβάλλει αν αυτό ισχύει και αλλού.
Η εν λόγω έρευνα έδειξε την αιτία. Ο εγκέφαλος «κωδικοποιεί» το περιβάλλον πολύ συγκεκριμένα, με αποτέλεσμα η μνήμη της «εξάλειψης» να μένει «κλειδωμένη» εκεί. Σε ένα νέο περιβάλλον, ο εγκέφαλος μπορεί να επαναφέρει την παλιά μνήμη του φόβου.
Όμως, υπήρχε και μια ελπιδοφόρα παρατήρηση, κατά τη μελέτη. Όταν οι μνήμες «εξάλειψης» ανακαλούνταν, οι συμμετέχοντες ένιωθαν πιο ασφαλείς. Αυτό δείχνει ότι ο εγκέφαλος μπορεί να «παίξει ξανά» την ασφάλεια, όπως και τον φόβο.
Η έρευνα δείχνει τον δρόμο για τη θεραπεία
Οι θεραπείες για το άγχος και για διάφορες φοβίες βασίζονται στην «εξάλειψη». Η έρευνα δείχνει ότι αυτές πρέπει να ποικίλουν σε τοποθεσίες και συνθήκες, ώστε ο εγκέφαλος να μάθει ότι η ασφάλεια ισχύει παντού, όχι μόνο σε ένα περιβάλλον.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τεχνικές που ενισχύουν τους ρυθμούς μνήμης ή που συνδέουν την ασφάλεια με διακριτά ερεθίσματα μπορεί επίσης να βοηθήσουν.
Η απελευθέρωση από τον φόβο
Η μάθηση του φόβου είναι απλή. Κάτι μπορεί να σημαίνει κίνδυνος. Από την άλλη, η «εξάλειψη» της μάθησης του φόβου για αυτό το κάτι είναι σαφώς πιο σύνθετη. Έχει να κάνει με το ότι αυτό που σήμαινε κίνδυνος πριν, δεν σημαίνει κίνδυνος τώρα, εδώ. Αυτό απαιτεί συνεργασία πολλών εγκεφαλικών συστημάτων, χρόνο, επανάληψη και υποστηρικτικά περιβάλλοντα για να επιτευχθεί.
Το ζητούμενο δεν είναι να ξεχάσουμε τους φόβους μας, είναι το να διδάξουμε στον εγκέφαλό μας μια νέα ιστορία, όπου η ασφάλεια κυριαρχεί. Όταν αυτή η ιστορία επαναλαμβάνεται αρκετά και σε αρκετά πλαίσια, ο φόβος χάνει σιγά-σιγά την κυριαρχία του. Ο νους μαθαίνει όχι μόνο να επιβιώνει, αλλά και να ησυχάζει, να ξεκουράζεται και να νιώθει ξανά ασφαλής.
vita.gr
