Μια νέα παγκόσμια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Human Behaviour διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι τείνουν να ενεργούν πιο γενναιόδωρα προς τους άλλους όταν είναι ενήμεροι για τις αρνητικές συνέπειες των πράξεών τους. Αυτό το φαινόμενο φαίνεται να συνδέεται με τις ενοχές, αντί με την ανησυχία για το πώς θα τους κρίνουν οι άλλοι.
Πότε είμαστε πιο γενναιόδωροι;
Τα ευρήματα αμφισβητούν τη συνηθισμένη υπόθεση ότι οι ανησυχίες για τη φήμη οδηγούν τους ανθρώπους στο να κάνουν το καλό, τουλάχιστον όταν πρόκειται για κάποιους που δεν γνωρίζουν. Αντίθετα, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι καθοριστικό ρόλο στο αν θα το κάνουν παίζουν τα εσωτερικά συναισθήματα ευθύνης και η αποφυγή της ενοχής.
Η κοινωνική συνεργασία μεταξύ αγνώστων βοηθά τις κοινωνίες να λειτουργούν ομαλά. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι από διαφορετικές χώρες διαφέρουν στο πόσο βοηθούν άλλους σε καταστάσεις με αγνώστους, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχει άμεσο όφελος. Ωστόσο, τι είναι αυτό που κινητοποιεί τους ανθρώπους να ενεργούν γενναιόδωρα υπό αυτές τις συνθήκες παραμένει αβέβαιο.
Ευθύνονται οι ενοχές;
Δύο συναισθηματικοί μηχανισμοί προτείνονται συχνά για να ενθαρρύνουν τέτοια συμπεριφορά. Ο ένας είναι η ενοχή και ο άλλος η ντροπή. Ενοχές νιώθουμε εσωτερικά, όταν έχουμε κάνει κάτι λάθος. Η ενοχή είναι μία αίσθηση που βιώνουμε ακόμα και όταν κανείς άλλος δεν παρακολουθεί. Η ντροπή, από την άλλη, σχετίζεται περισσότερο με το πώς μας βλέπουν οι άλλοι.
Διάφοροι πολιτισμοί δίνουν διαφορετική έμφαση σε αυτά τα συναισθήματα και μερικοί ερευνητές έχουν προτείνει ότι οι κοινωνίες μπορεί να αναπτύξουν ξεχωριστά ηθικά συστήματα που βασίζονται περισσότερο στη μία ή την άλλη.
Οι συγγραφείς της νέας μελέτης ήθελαν να διερευνήσουν αν η ενοχή και η ντροπή λειτουργούν διαφορετικά σε ευρύτερα πολιτισμικά πλαίσια και αν οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι πιο πιθανό να συμπεριφέρονται κοινωνικά όταν αισθάνονται ενοχή ή προβλέπουν ντροπή.
Οι μελετητές ανέφεραν ότι εμπνεύστηκαν από επιδραστικές θεωρίες στην ψυχολογία, την ανθρωπολογία και την πολιτισμική εξέλιξη, που υποστηρίζουν ότι η κοινωνικότητα διαφέρει μεταξύ κοινωνιών, ιδιαίτερα όσον αφορά στη γενναιοδωρία προς αγνώστους.
Το Dictator game στην έρευνα
Για να διερευνήσουν το ζήτημα, οι ερευνητές διεξήγαγαν ένα μεγάλο πείραμα, χρησιμοποιώντας ένα είδος οικονομικού παιχνιδιού λήψης αποφάσεων γνωστό ως dictator game. Σε αυτά τα παιχνίδια, οι συμμετέχοντες λαμβάνουν ένα χρηματικό ποσό και πρέπει να αποφασίσουν πόσο θα μοιραστούν με έναν ανώνυμο εταίρο, ο οποίος δεν έχει έλεγχο στο αποτέλεσμα.
Οι ερευνητές δημιούργησαν τρεις παραλλαγές του παιχνιδιού. Στην πρώτη, οι συμμετέχοντες είχαν πλήρη ενημέρωση για τις συνέπειες της απόφασής τους στον άλλο. Αυτό επέτρεπε στην ενοχή να επηρεάσει τη συμπεριφορά, καθώς γνώριζαν αν οι πράξεις τους θα βλάψουν ή θα βοηθήσουν τον αποδέκτη.
Στη δεύτερη, οι συμμετέχοντες μπορούσαν να αποφασίσουν να παραμείνουν ανενημέρωτοι για το πώς η απόφασή τους θα επηρεάσει τον άλλο, δοκιμάζοντας την αποκαλούμενη «εκούσια άγνοια».
Στην τρίτη, οι συμμετέχοντες γνώριζαν ότι η απόφασή τους θα γινόταν δημόσια γνωστή σε άλλους συμμετέχοντες υπό ψευδώνυμο, εισάγοντας την πιθανότητα κοινωνικής αξιολόγησης και ενεργοποιώντας συναισθήματα ντροπής.
Το κύριο ερώτημα ήταν αν οι άνθρωποι θα ενεργούσαν πιο γενναιόδωρα όταν είχαν πληροφορίες (συνθήκη ενοχής) ή όταν παρακολουθούνταν (συνθήκη ντροπής) και αν αυτά τα αποτελέσματα διέφεραν ανάλογα με τον πολιτισμό ή τα προσωπικά χαρακτηριστικά.
Γενναιοδωρία και ενοχές: Πώς συνδέονται;
Σύμφωνα με την έρευνα, σε όλες τις 20 χώρες, οι άνθρωποι ενεργούσαν πιο γενναιόδωρα όταν είχαν πλήρη ενημέρωση για τις συνέπειες των επιλογών τους. Κατά μέσο όρο, το 60% των συμμετεχόντων έκανε κοινωνική επιλογή όταν είχε πλήρη ενημέρωση, σε σύγκριση με το 41% , που την έκανε όταν μπορούσε να αποφύγει τη γνώση των συνεπειών.
Αυτό το εύρημα ίσχυε σε όλες τις χώρες, αν και τα συνολικά επίπεδα γενναιοδωρίας ήταν ποικίλα. Η επίδραση της παρακολούθησης ήταν ελάχιστη. Το αν οι επιλογές των συμμετεχόντων ήταν δημόσιες ή ιδιωτικές είχε μικρή διαφορά στη γενναιοδωρία τους. Σε ορισμένες χώρες, η παρακολούθηση αύξησε ελαφρώς τη γενναιοδωρία, σε άλλες την μείωσε ελαφρά. Συνολικά, η διαφορά ήταν τόσο μικρή που θεωρήθηκε αμελητέα.
Οι ερευνητές εξέτασαν, επίσης, αν οι πιο ευαίσθητοι στην ενοχή ή τη ντροπή επηρεάζονταν περισσότερο. Οι άνθρωποι με υψηλή τάση για ενοχή συμπεριφέρονταν πιο γενναιόδωρα όταν είχαν πλήρη ενημέρωση και ήταν πιο ευαίσθητοι στην ευκαιρία να αποφύγουν τη γνώση των συνεπειών. Αυτό υποδηλώνει ότι η ενοχή παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της γενναιοδωρίας, ιδιαίτερα όταν οι άνθρωποι γνωρίζουν πώς οι επιλογές τους επηρεάζουν άλλους.
vita.gr
